เกร็ดประวัติศาสตร์: รู้หมือไร่ต้นกรุงเทพไม่ใช่รามาวตาร

....เพื่อนๆ หลายคนคงคุ้นชินกับคำว่า "พระรามา" ซึ่งหมายถึงพระนามกษัตริย์ของสยามแต่ละองค์ ว่าเป็นร่างหนึ่งของพระรามที่อวตารลงมาปกครองโลก นี่คือคติสมมติเทพนั่นเอง แต่จะว่าไปแล้ว เมื่อคราวต้นกรุงรัตนโกสินทร์ มีการเปลี่ยนแปลงคตินี้เล็กน้อย ก่อนจะฟื้นฟูคติ "รามา" ที่มีที่มาตั้งแต่สมัยอยุธยาภายหลัง

...เราคงทราบดีว่า รัชกาลที่ 1 นั้นตั้งกรุงเทพขึ้นด้วยการปราบดาภิเษก ซึ่งยังไม่มีความชอบธรรมในการสถาปนาอำนาจปกครองชาวสยามแต่กรุงเก่า เพราะผู้ปกครองชาวสยาม คือ กษัตริย์สมมติเทพ ที่อวตารลงมาในร่างมนุษย์ ดังนั้นการสถาปนาตนให้เป็นสมมติเทพเหมือนตัวเองเป็นหนึ่งในหน่อเนื้อของกษัตริย์อยุธยาก็กะไรอยู่ 

....เมื่อเหลียวซ้ายแลขวา ก็พบว่าชาวสยามนั้นยึดมั่นในพระพุทธศาสนา ดังนั้นอำนาจที่ชอบธรรมของผู้ปกครองใหม่อย่างเขาควรจะมาจากพระพุทธศาสนา เขาจึงเป็น "พระพุทธ" ไม่ใช่พระรามอีกต่อไปแล้ว

ดังนั้น กรุงเทพฯ ราชธานีใหม่ ขุมอำนาจของตระกูลใหม่ จึงมีสัญลักษณ์เป็น "ช้างเอราวัณ" หรือ "พระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ" แม้กระทั่งท้องพระโรงว่าความก็คือ "ห้องอมรินทร์วินิจฉัย" ทั้งนี้ก็เพราะพระอินทร์คือ เทพผุู้พิทักษ์หรืิอเทพผู้ค้ำจุนพุทธศาสนา สังเกตในตำนานหรือชาดก เวลาที่พระโพธิสัตว์หรือพระพุทธเจ้าเดือดร้อน พระอินทร์จะเป็นผู้ลงมาช่วยเหลือ 

คตินี้จึงสอดรับกับสถานะของ "รัชกาลที่1" เป็นอย่างมาก ในฐานะผู้ปัดเป่าความเดือดร้อนเเละผู้ที่จะนำการพลิกฟื้นสยามไปสู่เมื่อครั้ง "บ้านเมืองยังดี" อีกครั้ง แต่เมื่อไม่อยากให้หน่อเนื้อกรุงเก่าทายาทรามเทพกลับมามีอำนาจทางความเชื่อ ก็ควรเสียที่จะต้องลดทอนอำนาจเทพลง แล้วยกตนขึ้นมาเหนือเทพ ใครล่ะที่เหนือกว่าเพท สำหรับชาวพุทธ "พระพุทธเจ้า" นั่นเองเป็นบุคลที่เทพทุกองค์จะต้องคอยสนับสนุนค้ำจุนบารมี

สัญลักษณ์สำคัญของพระอินทร์ ช้างเอราวัณพาหนะของพระอินทร์ จึงปรากฏอยู่ทั่วเขตพระนครเคียงคู่การสถาปนาวัด วิหารสำคัญทางพุทธศาสนา (ตัวอย่าง คือ รูปปกครับ พระอินทร์ทรงช้างเอราวัณคือองค์ประธานของปรางค์วัดอรุณ ซึ่งถุกสร้างให้เป็นใจกลางกรุงเทพฯ เมื่อต้นกรุง) 

และสิ่งที่สำคัญที่สุดคือพระนามของกษัตริย์ 2 องค์แรกของแผ่นดินใหม่ เป็นสิ่งที่ตอกย้ำคตินี้ดีที่สุด นั่นคือ "พระพุทธ-ยอดฟ้าจุฬาโลก" และ "พระพุทธ-เลิศหล้านภาลัย" พระนามที่ถูกสร้างให้ขรึมขลังและชอบธรรมแก่การปกครองไพร่พุทธยิ่งนัก 

ก่อนพระนามรัชกาลต่อมาจะค่อยๆ คลี่คลายจนเราลืมไปว่า จริงๆ แล้วต้นราชวงศ์ อาจไม่ใช่ Rama I / Rama 2 แต่อาจเรียกได้ว่าเป็น Buddha 1 - 2